Là quyết định đúng đắn, phù hợp với thông lệ quốc tế dù muộn mằn, thế nhưng, việc cho DN tư nhân vay vốn ODA vẫn còn nhiều điều còn trăn trở để quyết sách đúng đi vào cuộc sống.
Kẻ ăn không hết, người lần không ra
Trong những năm qua, chuyện giải ngân vốn ODA đã trở thành chuyện "biết rồi, khổ lắm, nói mãi". Nguyên nhân chính vẫn là do các dự án chậm triển khai, thủ tục hành chính có quá nhiều vướng mắc. Thêm vào đó là sự trì trệ của các cơ có thẩm quyền tiếp cận nguồn vốn này. Vậy đâu là lối thoát cho tình trạng trì trệ này?
Hỗ trợ phát triển chính thức hay ODA, (Official Development Assistance), là một hình thức hỗ trợ đầu tư của các nước phát triển giành cho các nước đang phát triển. ODA thường là các khoản cho vay không lãi suất hoặc lãi suất thấp với thời gian vay dài (25- 40 năm). Mục tiêu chính của các khoản đầu tư này là phát triển kinh tế và nâng cao phúc lợi ở nước được đầu tư theo đa mục tiêu: cơ sở hạ tầng kinh tế, cải tiến thể chế quản lý, đào tạo nhân lực và thúc đẩy các thành phần kinh tế ngoài quốc doanh phát triển... tạo ảnh hưởng tích cực về chính trị và cho hàng hóa; dịch vụ quốc gia đóng góp hoặc trực tiếp đầu tư. Trong các cuộc đàm phán để vay vốn, các nhà tài trợ luôn khuyến khích bên tiếp nhận cần đưa các nhà thầu ngoài quốc doanh vào tham gia với tư cách bình đẳng với các doanh nghiệp Nhà nước.
|
Chính phủ và nhà tài trợ nỗ lực nhiều nhưng chưa nâng được tốc độ giải ngân. Ảnh: Tiền phong. |
Việt Nam là một trong số nước được hưởng chính sách ODA của cộng đồng quốc tế, bên cạnh từ các tổ chức tài chính đa phương như IMF; WB; ADB còn từ các quốc gia có nền kinh tế phát triển khác, nổi bật là Nhật Bản; EU... Luật quản lý nguồn vốn và tài chính của các bên tài trợ thường được tuân thủ nghiêm ngặt, không chấp thuận thanh toán hoặc cung cấp gối đầu các khoản tài chính tuy đã cam kết nhưng không giải ngân đúng tiến độ.
Trong những năm qua, các nguồn vốn cam kết của nước ngoài thường được giải ngân chậm với tỷ lệ thấp, thậm chí có năm chỉ đạt khoảng 50- 60%. Nhu cầu phát triển đất nước rất lớn, thế nhưng một nguồn vốn giá rẻ tương đối bị lãng phí vì những trì trệ nội tại. Dù đã được cải thiện nhưng còn rất chậm làm mất đi những lợi thế về chi phí vốn, lãng phí chi phí cơ hội của nguồn ODA.
Trong những năm qua, chuyện giải ngân vốn ODA đã trở thành chuyện "biết rồi, khổ lắm, nói mãi". Nguyên nhân chính vẫn là do các dự án chậm triển khai, thủ tục hành chính có quá nhiều vướng mắc. Thêm vào đó là sự trì trệ của các cơ có thẩm quyền tiếp cận nguồn vốn này. Vậy đâu là lối thoát cho tình trạng trì trệ này?
Do quan niệm ODA là viện trợ chính thức, do các tổ chức nước ngoài cho vay với sự đảm bảo của Nhà nước nên việc tiếp cận nguồn vốn này là do các cơ quan nhà nước, hoặc các doanh nghiệp nhà nước được ủy quyền. Các doanh nghiệp ngoài quốc doanh chưa có điều kiện tiếp cận với nguồn vốn này.
Trong nền kinh tế nhiều thành phần, thật vô lý khi "kẻ ăn không hết, người lần chẳng ra". Với những nguồn vốn vay giá rẻ, các doanh nghiệp nhà nước giải ngân không hết thì với các doanh nghiệp ngoài quốc doanh vẫn trong cảnh thiếu vốn triền miên, phải huy động vốn với giá cao, thường phải chịu lãi gấp hai đến ba lần nguồn ODA.
Thoát cảnh "núp bóng"
TS Nguyễn Văn Nam, nguyên thành viên ban Nghiên cứu của Thủ tướng cho rằng, với các nước khu vực, hợp tác đầu tư nhà nước - tư nhân (PPP) là cách làm thường thấy để các doanh nghiệp sử dụng tốt nguồn lực viện trợ chính thức theo đường Nhà nước. Cũng bằng cách làm này, tỷ lệ giải ngân vốn ODA của các nước thường cao hơn chúng ta rất nhiều. Với Việt nam, do thiếu tin tưởng vào các doanh nghiệp ngoài quốc doanh, lại sợ chệch hướng nên chúng ta chậm thừa nhận cách làm này.
Một tỷ trọng vốn ODA tập trung vào các dự án về hạ tầng. Trong khi đó, không có một nước nào trên thế giới, ngân sách quốc gia có thể đáp ứng đủ để phát triển hạ tầng theo kịp sự phát triển kinh tế. Câu hỏi đặt ra là làm sao Chính phủ có thể đảm bảo được những lợi ích thiết yếu cho người dân, doanh nghiệp và toàn xã hội. Nhu cầu của xã hội thì bao giờ cũng lớn trong khi nguồn lực của chúng ta thì có hạn. Trong khi đó, các doanh nghiệp tư nhân đang xây dựng nhiều công trình hạ tầng giao thông; điện lực đầu tư từ nguồn vốn vay thương mại và được hoàn trả bằng nguồn thu phí hàng năm đối với công trình giao thông hoặc giá bán cao hơn giá bình quân ở các công trình điện. Hệ quả của các công trình được đầu tư từ nguồn vốn có chi phí cao do phải trả lãi ngân hàng với tỷ suất cao là chi phí xã hội vào vận tải, sản xuất và tiêu dùng có sử dụng nguồn điện bị dội cao.
Nhiều doanh nghiệp tư nhân phải núp bóng các doanh nghiệp quốc doanh để thực hiện các dự án ODA trong các công trình giao thông; điện theo dạng "hợp đồng phụ". Các chủ doanh nghiệp chưa được đàm phán và tham gia kiểm sóat quá trình đầu tư, thanh tóan trực tiếp với chủ nguồn vốn.
Để đáp ứng nhu cầu này, các nước đưa ra hình hợp tác nhà nước - tư nhân (PPP) để khai thác nguồn lực to lớn từ các thành phần kinh tế ngoài nhà nước. Mô hình PPP không chỉ để giảm tải áp lực về vốn cho ngân sách nhà nước mà còn tạo thêm không gian cho các doanh nghiệp ngoài quốc doanh lớn mạnh.
|
ODA chỉ là mồi ban đầu. |
Với nguồn vốn ODA, dẫu chỉ đóng vai trò "mồi" ban đầu, các doanh nghiệp tư nhân phát huy được lợi thế so sánh với các doanh nghiệp Nhà nước về nguồn vốn linh hoạt; bộ máy tổ chức hiệu quả cao; tiết kiệm trong đầu tư và lấy hiệu quả kinh tế làm thước đo cao nhất. Đồng thời quá trình sử dụng ODA cũng giúp các doanh nghiệp tư nhân tiếp cận được với mô hình quản lý dự án của các nước viện trợ.
Thông qua việc tham gia trực tiếp vào các dự án ODA, trình độ quản lý; kỹ năng sản xuất và năng lực nội tại về nhân lực của các doanh nghiệp tư nhân cũng được nâng cao, làm tiền đề cho các bước tiếp theo khi các doanh nghiệp này vươn ra các thị trường quốc tế.
Muộn còn hơn không
Ở Việt Nam, trong hai năm gần đây, rất nhiều mô hình PPP đã xuất hiện với những dự án lớn và quan trọng cho quá trình phát triển đất nước. Trên thực tế, một số dự án PPP có hiệu quả và mang lại nhiều lợi ích cho nền kinh tế, cho xã hội; chẳng hạn như các dự án thủy điện, cơ sở hạ tầng... Một số tập đoàn tư nhân cũng đã tham gia nhiều dự án xã hội và mang lại lợi ích thiết thực cho đất nước.
Từ thực tiễn này, trong cuộc họp đầu tháng 2, Ban Bí thư ra Kết luận về tạo điều kiện phát triển kinh tế tư nhân, theo đó, sẽ có cơ chế để doanh nghiệp của tư nhân được vay vốn viện trợ phát triển chính thức (ODA) như các doanh nghiệp nhà nước.
Nhận định về quyết định này, TS Lê Đăng Doanh, chuyên gia cao cấp của Bộ KHĐT cho rằng: Đó là quyết định đúng đắn, phù hợp với thông lệ quốc tế. Quyết định này rất đáng hoan nghênh, dẫu muộn vẫn hơn không.
Ông Doanh cũng tỏ ra lo ngại rằng, quyết định của Ban bí thư là vậy, nhưng từ chính sách đến thực tiễn vẫn còn là một chặng đường dài, đặc biệt là trong việc tiếp cận với những nguồn vốn giá rẻ như ODA. Trước hết, thông tin về các nguồn ODA cần được công khai, minh bạch với các chủ thể có khả năng tham gia thực hiện; Bộ kế họach đầu tư hình thành tổ chức chuyên trách thu hút vốn ODA vcho các dự án của kinh tế ngòai quốc doanh từ khâu thẩm định, giới thiệu quảng bá, tìm nguồn vốn và tham gia cùng các chủ doanh nghiệp trong quá trình đàm phán. Nhà nước và các tổ chức tài chính cần xác lập khung pháp lý, các điều kiện tài chính và năng lực chuyên môn đi kèm để bảo lãnh cho các nguồn vốn vay ODA của các chủ doanh nghiệp.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét